Bize Sor
Bize Sorun?
Merak ettiğiniz bütün soruları cevaplıyoruz.
Deprem Yalıtımı ile İlgili Sorular
Deprem yalıtımı (sismik izolasyon, sismik yalıtım ya da taban yalıtımı da denir), yapının kendisi ile temeli arasına yerleştirilen özel cihazlar (deprem yalıtım cihazları) sayesinde yapı ile zemin arasında bir katman oluşturarak, yapının ve yapının içindeki tüm bileşenlerin depremin yıkıcı etkilerinden korunmasını sağlayan bir yöntemdir. Deprem izolatörleri (deprem yalıtım cihazları, sismik izolatör veya taban yalıtım cihazları da denir) yapılarda her kolona birer tane, perde altlarına ise birden fazla olacak şekilde yerleştirilerek üst yapı temelden ve zeminden ayrılır.
Deprem yalıtımı, cihazların yanal yönde esnek olması sayesinde, uygulandığı yapının periyodunu büyütür ve deprem anında oluşacak yatay deplasman talebini de izolatör arayüzünde (deprem yalıtım cihazları ile) karşılar. Ayrıca, normal yapılarda %5 olarak kabul edilen sönüm oranı, deprem yalıtımı söz konusu olunca %20 ve üzerine çıkarak depremin yıkıcı etkilerinin azaltılmasında ekstra bir rol oynar.
Deprem yalıtımı üst yapının hem yapısal hem de yapısal olmayan elemanlarını korur ve böylece yapının herhangi bir depremi sıfır hasar ile atlatmasını sağlayarak tamamen fonksiyonel kalmasını sağlar. Deprem yalıtımı, bir yapıda göreli kat ötelenmeleri ve kat ivmelerini aynı anda kontrol altına alabilen, kanıtlanmış ve uygulanabilir tek yöntemdir. Ayrıca, deprem yalıtımı, yapının ve içindeki tüm bileşenlerin (yapısal ve yapısal olmayan tüm elemanlar), o yapının bulunduğu bölgede beklenen en büyük depremden sıfır hasar ile çıkmasını sağlayan ve böylece yapının herhangi bir depremden sonra kesintisiz olarak kullanımını garanti altına alan da tek yöntemdir. “Depreme Dayanıklı Tasarım Seçenekleri“ni can kaybı riski, binanın deprem sonrası kapanma olasılığı ve süresi, yapım ve deprem sonrası tamirat maliyetleri açısından karşılaştıran görsele BURADAN erişebilirsiniz.
İzolatörün yanında yapı zeminden tamamen ayrıldığı için mekanik detaylar (elektrik-su-atık-doğalgaz gibi bağlantıların tamamı) da deprem yalıtımına ve her yöne harekete uygun olacak şekilde özel detaylar ile mesnetlenmelidir. Bu tip özel uygulamalar piyasadan temin edilebilmektedir.
Deprem yalıtımı uygulanan yapının, olası bir deprem anında her yöne serbest bir şekilde hareket edebilecek şekilde inşa edilmesinden dolayı zeminden tamamen ayrılacak ve yapının etrafında bir boşluk kalacaktır. Bu boşluğun, çepeçevre derzler ile geçilmesi gerekmektedir. Yine bu tarz uygulamalar için üretilen standart derzler piyasada rahatlıkla bulunabilmektedir.
Deprem yalıtım cihazlarının hiçbirinin tek başına depremin düşey bileşenine karşı bir etkisi yoktur. Düşey depreme karşı ekstra bir önlem alınmak isteniyorsa, deprem izolatörünün yanında ekstra özel sönümleyici sistemler kullanılması zorunludur. Bir diğer yandan da depremlerin düşey bileşenleri gerek yapısal gerekse yapısal olmayan elemanlar üzerindeki etkileri, yatay bileşenlere göre çok daha düşüktür. Bunu da göz önüne alarak, yapısal analizlerin sonucuna göre, düşey depreme karşı önlem alınıp alınmaması ihtiyacına karar verilir ve bunun sonucunda gerekmesi halinde ekstra özel cihazlar kullanılır.
Deprem izolatörlü olarak yapılması planlanan yapılarda, yapının mimariden itibaren izolatörlü olarak tasarlanması ve modellenmesi gerekmektedir. Örneğin, izolatörlerin yerleştirileceği kolonların boyutları hesaplar ile ayarlanmalı ve genel mimari de yine izolatör uygulamasına elverişli şekilde belirlenmelidir. İzolatörlü ve izolatörsüz yapılardaki mimari yaklaşım ve tasarım birbirinden farklıdır ve izolatörsüz olarak planlanmış ve hazırlanmış bir mimariye, genellikle izolatör uygulaması yapılamamaktadır. Bu nedenle, deprem izolatörü uygulanması planlanan bir yapının, en baştan buna uygun bir mimari ile çözülmesi gerekmektedir. Örneğin, deprem yalıtımlı yapılarda ince uzun kolon / perde tipi taşıyıcı sistemler ve kirişsiz döşeme yerine, kare kolon ve kirişli çerçeveler kullanılması tercih edilmelidir.
Yapının mimari çözümleri deprem izolatörü uygulaması ile uyumlu olacak şekilde ayarlandıktan sonra, statik hesaplar da daha etkin bir şekilde yapılabilecektir. Benzer şekilde, statik hesapların da, içerisinde deprem izolatörü modellerine sahip, doğrusal ve doğrusal olmayan analizleri yapma kapasitesi olan ve bu alanda kendini kanıtlamış yapısal analiz programları ile yapılması gerekmektedir.
Statik hesaplar başlamadan önce, AFAD tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Tehlike Haritasından alınacak tasarım ivme spektrumları ile birlikte sahaya özgü deprem tehlike analizlerinin de uzman kişilere yaptırılması ve söz konusu yapının hesaplarının bunun ardından başlatılması gerekmektedir.
İzolatörlerin sahada ilgili yerlerine montajlarını, bu alanda uzman ekiplerin yapması çok önemlidir. Bu cihazların montajı çok hassas ve dikkatli yapılmalıdır. Aksi takdirde ne kadar doğru tasarım ve üretim yapılırsa yapılsın, montaj sırasında oluşacak bir hatanın geri dönüşü çok zordur.
Bir yapıya, deprem yalıtımı uygulandığında yapısal elemanlarda bir boyut ya da donatı tasarrufunun kesin olarak sağlanması beklenemez. Bazı durumlarda üst yapı elemanlarının boyutlarının küçülmesi, donatı miktarının azalması gibi tasarruflar söz konusu olabilmektedir ancak bu her yapı için değişkenlik gösterebilir ve hesaplar ile mutlaka kontrol edilmesi gerekir.
Deprem yalıtımı yalnızca yeni inşaatlarda değil, güçlendirme uygulamalarında da kullanılabilmektedir. Ancak öncesinde, yapının deprem yalıtımı ile güçlendirmeye uygun olup olmadığının anlaşılabilmesi için uzman bir ekibin değerlendirme yapması zorunludur.
Daha detaylı bilgi için Genel Bilgiler kısmına göz atabilirsiniz.
Güçlendirme için bazı örnekler;
Marmara Başıbüyük EAH: https://www.youtube.com/watch?v=kb4myGiI5ws
Moda Apartmanı: https://www.youtube.com/watch?v=Zo1P-HZyyJs
Deprem yalıtımını sağlamak için dünyada kullanılan yalıtım cihazları temel olarak 3 çeşittir: Sürtünmeli sarkaç tipi (FPB-TDP), kurşun çekirdekli kauçuk tipi (LRB) ve yüksek sönümlü kauçuk tipi (HDRB).
Sürtünmeli sarkaç tipi deprem yalıtım cihazlarının muadillerine göre avantajları, aşağıdaki gibi listelenebilir.
- Binalarda burulma etkisini ortadan kaldırır.
- Alternatiflerine göre daha küçük (ince) cihazlar tasarlanabilir.
- Çok yüksek ve çok düşük eksenel yüklerde ve deplasmanlarda tasarım ve uygulamaya elverişlidir.
- Teorik hesaplar ile pratikteki davranışı çok tutarlı bir şekilde öngörülebilir.
- Alternatiflerine kıyasla yüksek yangın dayanımına sahiptir.
- Alternatiflerine kıyasla daha uzun ömürlüdür.
- Kullanım ömrü boyunca malzeme özellikleri değişmez ve bakım gerektirmez.
Ürünlerimizle alakalı detaylı bilgiye BURADAN ulaşabilirsiniz.
Deprem yalıtımlı yapılar, “özel yapı” kategorisine girmektedir. Bu kapsamda, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, özel yapıların tasarım ve uygulama aşamalarında, önceden belirlenmiş uzman kişiler ile çalışılmasını zorunlu kılmaktadır. “Tasarım Gözetmenliği (TGUA)” denilen bu sisteme göre, deprem yalıtımlı bir yapı söz konusu olduğunda hem sahaya özgü deprem tehlike analizlerinin yapılması (TGUA-1) hem de deprem yalıtımlı yapının tasarlanması (TGUA-5) aşamalarında tasarım gözetmenleri ile çalışılması zorunlu olmaktadır. Tasarım gözetmenleri, ilgili alanlarda yapılan hesapları kontrol etmek ve onaylamak ile sorumlu olmaktadır.
Yukarıda TGUA olarak belirtilmiş olan Tasarım Gözetmenliği sistemi ile ilgili detaylı bilgi, 11.01.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Kapsamında Yapılacak Tasarım Gözetimi ve Kontrolü Hizmetlerine Dair Tebliğ” adlı dökümanda bulunmaktadır, BURADAN ulaşabilirsiniz.
TDP deprem izolatörlerinin bir ömrü yoktur. TDP cihazlarında çelik, paslanmaz çelik ve teflon içerikli malzemeler kullanılır. Bu sayede bakım gerektirmez ve betonarme yapılardan çok daha uzun ömürlüdür. TDP deprem izolatörlerinin kullanım ömrü en az 100 yıldır.
TDP cihazlarının depremlerden sonra değiştirilmeleri gerekmez, yani tek kullanımlık değildir. Yapının ömrü boyunca meydana gelecek depremlerin tamamında fonksiyonel kalacaktır.
Deprem izolatörlerinin periyodik kontrolleri yapılmalıdır. Yapıya özel olarak belirlenen kontrol prosedürleri uygulanmalıdır.
Deprem izolatörleri normal koşullarda bakım gerektirmez.
TDP deprem izolatörlerinin standart garanti süresi 15 yıldır. Garanti süreleri, projeye özel olarak değişkenlik gösterebilmektedir.
TDP sürtünmeli sarkaç tipi izolatörlerin boyut, ölçü ve ağırlıkları oldukça değişkendir ve projeye özel olarak tasarlanırlar. İzolatörlerin tasarımı üst yapının ağırlığı, her bir izolatöre gelen düşey yük, yapının bulunduğu bölgenin depremselliği, yapıda kullanılan beton sınıfı, yapının performans hedefi, mimari gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Buna bağlı olarak, deprem izolatörleri 50 cm çapında da 200 cm çapında da olabilmektedir.
Yeni Yapılarda:
İzolatör uygulaması, yeni yapılan inşaatlarda aşağıdaki sıra ile yapılır:
• Zemin analizinin yapılması.
• Sahaya özgü deprem tehlike analizlerinin yapılması, analizin TGUA-1 tarafından kontrolü ve onayı.
• Mimarinin hazırlanması.
• Statik hesaplara başlamadan önce TGUA-5’in belirlenmesi ve mimari için onay alınması.
• Statik projelerin izolatörlü olarak hazırlanması ve ön analizlerin yapılması.
• İzolatör üreticisinin, ön statik analizlere, yapı özelliklerine ve depremselliğe göre izolatör tasarımı yapması (izolatör bütçesel maliyetlerinin belirlenmesi).
• Statik projenin bir kez daha, nihai izolatör parametreleri ile analiz edilerek kontrol edilmesi, gerekirse düzeltmelerin yapılması ve projenin son haline gelmesi. TGUA-5 onayının alınması.
• İzolatörlerin üretimi ve kalite kontrol testlerinin (prototip ve üretim testleri) yapılması. Bu testler ile izolatörlerin tasarım parametreleri doğrulanmaktadır.
• İzolatörlerin şantiyede montajı.
• Üst yapı inşaatının tamamlanması.
• Ruhsat ve onay süreçleri de bu sırada ilerlemektedir. 2018 öncesi çok problemli olan bu süreç, yeni deprem yönetmeliğinin yayınlanması ve bu yönetmelikte deprem yalıtımı bölümünün de olması nedeniyle kolaylaşmıştır. Ayrıca, özellikle hastaneler ile başlayan uygulamalar ile birlikte sistemlerin sektördeki bilinirliği artmış, bu da onay süreçlerini kolaylaştırmıştır.
Yukarıda TGUA olarak belirtilmiş olan Tasarım Gözetmenliği sistemi ile ilgili detaylı bilgi, 11.01.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Kapsamında Yapılacak Tasarım Gözetimi ve Kontrolü Hizmetlerine Dair Tebliğ” adlı dökümanda bulunmaktadır, BURADAN ulaşabilirsiniz.
İzolatör ile güçlendirme projeleri için dikkat edilmesi gerekenler:
• Yapı bitişik nizam ise uygulanamaz ya da bitişik nizam olan tüm yapılara aynı anda uygulanmalıdır.
• İzolatör uygulanacak ekstra ve boş bir kat olması gerekmektedir (depo, otopark, vb). Aksi takdirde, izolatör koyulan katın kendisi izole edilmemiş olacaktır.
• Her ne kadar yapının kendisine dokunulmayacak ve oturanların eşyalarını tahliye etmesine gerek kalmayacak olsa da yapının temelinde çalışmalar yapılırken binada yaşayanların binada bulunmaması gerekecektir (İSG kuralları çerçevesinde).
• İzolatör uygulaması yapılacak katta, çok büyük ihtimalle yapısal elemanların da ekstra güçlendirilmesi gerekecektir.
• Yapının izolatör ile güçlendirmeye uygun olup olmadığının kesin olarak anlaşılabilmesi için uzman bir ekibin yapıyı öncelikle görmesi, ardından da yapısal elemanların dayanım kontrollerinin yapılması ve yapı statik modelinin oluşturularak ön analizlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yapının dayanımı, oturum şekli, mimarisi tüm bu süreci etkilemektedir.
• Bu maddeler dışında, standart yapı için yazılan süreçler geçerlidir.
TDP deprem yalıtım cihazlarının bir fiyat listesi bulunmamaktadır. Bunun sebebi, izolatörlerin her proje için özel olarak tasarlanıyor olması ve boyutlarının pek çok faktöre göre değişkenlik gösteriyor olmasıdır. İzolatör boyutları, dolayısıyla da fiyatları, üst yapının ağırlığı, her bir izolatöre gelen düşey yük, yapının bulunduğu bölgenin depremselliği, yapıda kullanılan beton sınıfı, yapının performans hedefi, mimari gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Projenin ön statik sonuçları ile bölgenin depremselliği belirlendikten sonra bütçesel olarak maliyet çalışması gerçekleştirip, fiyatlar çıkarılabilmektedir.
Not: Yerli üretici olarak, 2016 yılında piyasaya girdikten sonra, ülkemizde deprem izolatörleri artık ulaşılabilir olmuş durumdadır. Günümüzde, TİS olarak bizim henüz piyasada olmadığımız 2015 ve önceki yıllardaki fiyatların yarısı, hatta dörtte biri gibi fiyatlara deprem yalıtımı uygulamalarını anahtar teslim olarak ve tüm ulusal/uluslararası şartname ve yönetmeliklere uygun olarak yapabilmekteyiz. Ayrıca, Yurt dışına hiçbir bağımlılık olmadan, deprem yalıtımı ile ilgili tüm süreci (Ar-Ge, tasarım, üretim, test, montaj) Türkiye’de yürütebilmekteyiz. 2015 yılı öncesinde, tasarımı, üretimi, testleri tamamen ithal olarak ilerleyen bu süreç, 2015 yılında şirketimiz TİS’in kurulması ile yerlileşmiştir. Önce, Sağlık Bakanlığı’nın 2013 ve 2018 yılında yayınladığı ve «1. ve 2. derece deprem bölgelerinde 100 yatak ve üzeri tüm hastanelerin deprem yalıtımlı olarak inşa edilmesi» zorunluluğunu getiren genelgeleri, ardından da 2019 yılında yürürlüğe giren «Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı için Esaslar» deprem yönetmeliği ile birlikte Türkiye’deki inşaat mühendisliği uygulamalarında deprem yalıtımı önemli bir yol kat etmiş oldu.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, deprem izolatörü uygulanan yapıların depremden hemen sonra kullanımına devam edilebilmesidir. Bu da olası bir deprem sonrası oluşacak yapısal ve yapısal olmayan hasarın tamamen önlenmesi ve olası tamirat masraflarının yaşanmayacak olmasıdır ve bu, izolatörsüz olarak tasarlanan bir yapıda asla elde edilemeyecek bir performanstır. Örneğin, deprem izolatörlü olarak tasarlanan ve doğru uygulama yapılmış bir konutta yaşayan kişiler, bölgede olması beklenen maksimum büyüklükteki depremden hemen sonra dahi evlerinde oturmaya devam edebilecek, herhangi bir tamirat masrafına veya depremin psikolojik yüküne katlanmayacaklardır.
Deprem yalıtımı uygulamasının ilk inşaat aşamasında ve olası bir tasarım depreminin ardından yarattığı etkilere BURADAN ulaşabilirsiniz.
Deprem yalıtımı bitişik nizam yapılar için uygulanamaz.
Deprem yalıtımının sıvılaşma riski olan yapılarda uygulanması doğru değildir.
Deprem yalıtımının, çok yüksek ve kule tipi yapılarda (12-13 kat ve üzeri) tek başına uygulanması doğru değildir. Bu tip yapılarda uygulamalar ekstra sönümleyici cihazlar ile birlikte yapılmalıdır.
Güçlendirme projeleri, uzman ekiplerin var olan yapıyı incelemesi ve deprem yalıtımı ile güçlendirmeye uygun olup olmadığının belirlenmesi ile başlar.
Deprem yalıtımı uygulaması düşünülen tüm projelerin, öncesinde ilgili konuda uzman kişilere danışarak projeyi başlatması gerekmektedir.
2014 yılında Ankara Kazan’da kurulmuş olan ve 50.000 m2 kapalı, 200.000 m2 açık alana sahip bir fabrika sahasında yer alan firmamız TİS Teknolojik İzolatör Sistemleri, Türkiye’de sürtünmeli sarkaç tipi deprem izolatörü (TDP) üreten ilk ve tek yerli firmadır ve Dünya’da da bu üretimi yapan sayılı firmaların arasındadır. Ar-Ge ve tasarımdan başlayarak, üretim, test ve saha montajı ile birlikte satış sonrası hizmetlerin tamamını sunan anahtar teslim projeler üretmekteyiz.
Firmamız, ISO 9001, ISO 14001 ve ISO 45001’den oluşan entegre yönetim sisteminin yanı sıra kendi patentli ürününe de sahiptir. Bunun yanında, tüm ürünleri için CE belgesi mevcuttur ve ulusal / uluslararası tüm standart ve şartnamelere uygun üretim yapabilmektedir. Ek olarak, firmamız sürtünmeli sarkaç tipi deprem izolatörleri için alınmış olan Dünya’da tek Avrupa Teknik Onayı (ETA) belgesine de sahiptir.
Belge ve Sertifikalarımıza BURADAN ulaşabilirsiniz.
Ürünlerimizin testlerini dünyada kabul görmüş, deprem izolatörü testlerini yapabilme kapasitesine sahip olan bağımsız ve/veya akredite laboratuvarlarda yapmaktayız. Günümüze kadar kullandığımız laboratuvarlar aşağıda listelenmiştir:
- Eucentre Laboratuvarı (Pavia, İtalya)
- Caltrans SRMD Laboratuvarı (San Diego, ABD)
- Esquake Laboratuvarı (Eskişehir Teknik Üniversitesi, Türkiye)
- Politecnico di Milano (Milano, İtalya)
- TİCEM İleri Yapı Teknolojileri (Ankara, Türkiye)